زانو ضربدری و راهکار های درمان آن

زانوی ضربدری نوعی ناهنجاری است که طی آن زانو ها به سمت داخل کشیده شده و با هم تماس پیدا می کنند. این ناهنجاری معمولا در کودکان خردسال اتفاق می افتد و در بسیاری از موارد با افزایش سن برطرف می شود؛ اما در صورت بهبود نیافتن ممکن است به درمان نیاز باشد.

این ناهنجاری موجب می شود تا زانو ها به سمت داخل متمایل شوند و ساق های پا از هم فاصله بگیرند. در این حالت پای فرد حالتی شبیه ضربدر به خود می گیرد؛ به همین دلیل به آن زانوی ضربدری گفته می شود. در این مطلب به دلایل ایجاد این ناهنجاری و روش های درمان آن خواهیم پرداخت.

زانوی ضربدری چیست؟

در عارضه زانو ضربدری، زانوی فرد به سمت داخل چرخانده می شود و زانو ها به هم نزدیک شده و گاها به هم می چسبند. برعکس این حالت، زانوی پرانتزی است که طی آن زانوهای فرد از هم فاصله می گیرند. در زانوی ضربدری، معمولا هنگام ایستادن، بین مچ پای فرد 7 و نیم سانت یا بیشتر فاصله بوجود می آید.

زانوی پرانتزی در 75 درصد کودکان بین 3 تا 5 سال دیده می شود و در 99 درصد مواقع با افزایش سن این ناهنجاری نیز خود به خود اصلاح می شود. در حالت عادی هنگام ایستادن، استخوان های پا باید صاف و بدون انحراف باشند. استخوان ران در حالت عادی باید 3 تا 8 درجه با درشت نی ساق فاصله داشته باشد و کشکک ها باید بطور منظم در کنار هم قرار گرفته باشند.

علت ایجاد زانوی ضربدری

زانوی ضربدری در سن 3 تا 5 سالگی طبیعی است اما در صورت عدم بهبود آن تا سن 8 سالگی، نیاز است که به پزشک مراجعه شود. این ناهنجاری ممکن است در اثر عوامل متعددی بوجود بیاید. از جمله علت های ایجاد زانو ضربدری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• کمبود شدید ویتامین D و کلسیم
• چاقی و اضافه وزن بیش از حد و فشار ناشی از آن
• عوامل ژنتیکی
• نشستن به شکل W
• بروز عفونت در زانو
• شکل پذیری نامتناسب زانو به دنبال راشیتیسم
• آرتروز زانو
• جوش خوردن نادرست شکستگی اطراف زانو
• صافی کف پا یا چاقی شدید ران
• زود راه افتادن کودک
• یکنواخت نبودن صفحات رشد

علائم زانو ضربدری

بارز ترین علائم زانو ضربدری، به هم چسبیدن زانو ها و فاصله گرفتن ساق و مچ پا از یکدیگر است. از دیگر علائمی که فرد دارای زانو ضربدری می تواند آن را تجربه کند شامل موارد زیر می شود:

• زانو درد
• لنگیدن پا
• سفتی مفاصل
• درد در لگن و یا مچ پا
• در رفتن مکرر زانو
• خستگی هنگام راه رفتن طولانی
• عدم ثبات زانو
• ساییدگی قسمت داخلی کفش ها
• تمایل کشکک ها به خارج
• دور شدن قوزک ها از یکدیگر

چگونگی تشخیص زانو ضربدری

زانوی ضربدری در بسیاری موارد از لحاظ ظاهری قابل تشخیص است. گاهی اوقات نیز پزشک برای تشخیص این موضوع از راهکار های مختلفی همچون اندازه گیری فاصله بین قوزک ها استفاده می کند. بررسی نابرابری طول پای فرد و زاویه هم ترازی زانو نیز می تواند برای تشخیص این ناهنجاری مورد بررسی قرار گیرد.

درمان زانو ضربدری

زانو ضربدری اگر تا 8 سالگی برطرف نشود نیاز به درمان دارد. در سنین پایین درمان های غیرجراحی می توانند تاثیر بهتری داشته باشند؛ اما در سنین بالا و در مواردی که این ناهنجاری پیشرفته باشد، با جراحی نیاز است. برای درمان زانو ضربدری، پزشک ابتدا باید علت ایجاد این عارضه را بررسی و طبق آن راهکار های درمانی ارائه دهد.

روش های درمان زانو ضربدری:

دارو و مکمل

اگر علت ایجاد زانوهای ضربدری، راشیتیسم و کمبود ویتامین D و کلسیم باشد، پزشک برای جبران این کمبود از مکمل های مخصوص استفاده می کند.

فیزیوتراپی و ورزش

در بسیاری از موارد ورزش و حرکات کششی می توانند تاثیر خوبی در بهبود مشکلات زانو داشته باشند. پزشک فیزیوتراپ می تواند باتوجه به شرایط بیمار، حرکات ورزشی مناسب را به او آموزش دهد. این حرکات ورزشی می توانند به تثبیت زانو و تنظیم آن کمک کنند. برخی حرکات کششی نیز در بهبود علائم ناشی از زانو ضربدری موثر هستند. برای نتیجه گیری از حرکات ورزشی، پزشک توصیه می کند تا فرد بطور منظم و با برنامه ریزی حرکات ورزشی را انجام دهد.

کاهش وزن

چاقی و اضافه وزن می تواند به زانو فشار وارد کند؛ بنابراین گاهی اوقات چاقی دلیل ضربدری شدن زانو است. در موارد دیگر نیز چاقی علائم این ناهنجاری را تشدید میکند. در این صورت پزشک برای فرد یک برنامه برای کاهش وزن در نظر می گیرد.

استفاده از آتل

استفاده از آتل، زانوبند، بریس یا اسپیلنت برای افرادی که طول پای آنها نابرابر است یا پاهای آنها در یک راستا قرار ندارد توصیه می شود. به ویژه اگر این افراد دارای سابقه خانوادگی زانو ضربدری باشند.

جراحی زانو ضربدری

در صورتی که این ناهنجاری پیشرفته باشد و نتوان آن را با سایر روش های درمانی تسکین داد، پزشک جراحی را پیشنهاد می کند. جراحی رشد هدایت شده و جراحی استئوتومی دو نوع جراحی زانو ضربدری هستند که با توجه به سن و شرایط فرد کاربرد دارند. جراحی تعویض مفضل زانو نیز ممکن است برای برخی افراد سالمند مناسب باشد.

جراحی رشد هدایت شده:

این جراحی در افرادی که سن آنها پایین تر است کاربرد دارد. در طی این جراحی، یک صفحه فلزی کوچک در زانوی فرد قرار میگیرد و رشد استخوان را هدایت میکند.

جراحی استئوتومی:

این جراحی معمولا برای افراد بزرگسال کاربرد دارد. طی این جراحی با کمک صفحات فلزی دائمی، استخوان ها هم تراز نگه داشته میشوند.

کلام آخر

زانو ضربدری یک ناهنجاری رایج در کودکان 3 تا 5 سال است. این عارضه معمولا بصورت خود به خود بهبود پیدا میکند اما اگر تا 8 سالگی برطرف نشود به درمان نیاز است. این عارضه میتواند در راه رفتن و فعالیت های فرد اختلال ایجاد کند؛ برای همین بهتر است در همان سنین کودکی برای درمان آن اقدام شود.